Na pierwszy rzut oka zamrażanie mrówek wydaje się okrutne. Jednak eksperyment nie miał na celu wyrządzenia im krzywdy. Chodziło o znalezienie odpowiedzi na jedno z najdziwniejszych pytań natury: jak odporne są te małe stworzenia, po których często bez zastanowienia stąpamy?
Badania rozpoczęły się w laboratorium uniwersyteckim, gdzie naukowcy badali przetrwanie w ekstremalnych warunkach. Mrówki, ze swoimi złożonymi społecznościami i niesamowitą zdolnością adaptacyjną, wydawały się idealnymi kandydatami. W końcu wiadomo, że mrówki potrafią przetrwać powodzie, upał pustyni, a nawet wojnę chemiczną między rywalizującymi koloniami. Ale czy potrafią przetrwać zamrożenie?
W zimnie
Naukowcy ostrożnie umieścili grupy żywych mrówek w kontrolowanych komorach, stopniowo obniżając temperaturę, aż owady zwolniły, a ostatecznie całkowicie przestały się poruszać. Na pierwszy rzut oka wyniki wydawały się ostateczne. Mrówki wyglądały na martwe, miały zwinięte nóżki i sztywne ciała. Niektórzy z młodszych asystentów w laboratorium szepczeli, że właśnie byli świadkami masowej śmierci.
Jednak główny badacz pokręcił głową. „Poczekajcie” – powiedział cicho. „To nie jest koniec”.
Chwila odwilży
Kilka godzin później temperatura w komorach została podniesiona do normalnych warunków pokojowych. To, co stało się potem, sprawiło, że wszyscy patrzyli z niedowierzaniem.
Powoli, jedna po drugiej, mrówki zaczęły się poruszać. Najpierw było to tylko drgnięcie czułek. Potem poruszyła się noga. W ciągu kilku minut zamrożone owady znów stanęły na nogach i chodziły, jakby nic się nie stało.
Studenci wstrzymali oddech. To było jak oglądanie małych stworzeń powracających z martwych. Niektóre mrówki natychmiast zaczęły się czyścić, strzepując kryształki lodu ze swoich ciał. Inne ponownie połączyły się ze swoimi współmieszkańcami, wracając do tych samych wzorców społecznych, jakie miały przed zamrożeniem, jakby czas po prostu się zatrzymał.
Jak to możliwe?
Wyjaśnienie leży w biologii. Niektóre gatunki mrówek potrafią wytwarzać w swoich ciałach naturalne białka przeciwzamarzające, które zapobiegają trwałym uszkodzeniom komórek przez kryształki lodu. Ta adaptacja pomaga im przetrwać w chłodniejszym klimacie, ale w laboratorium wyglądało to jak cud zmartwychwstania.
Nie wszystkie mrówki przetrwały ekstremalne zimno. Niektóre gatunki były bardziej wrażliwe niż inne. Jednak te, które przetrwały, udowodniły, jak niezwykła może być ewolucja owadów.
Dlaczego ma to znaczenie
Nie była to tylko dziwna atrakcja dla ciekawskich naukowców. Eksperyment ujawnił ważne wskazówki dotyczące tego, jak życie może przetrwać w ekstremalnych warunkach. Zrozumienie tych procesów może pomóc naukowcom w różnych dziedzinach, od medycyny — ochrony narządów do przeszczepów — po eksplorację kosmosu, gdzie astronauci mogą pewnego dnia zmierzyć się z surowym, mroźnym środowiskiem na odległych planetach.
Jednak być może najbardziej pokornym aspektem eksperymentu było przypomnienie, jakie dał on osobom, które go obserwowały. Te maleńkie stworzenia, tak często ignorowane lub odganiane, wykazały się odpornością, o której ludzie mogą tylko pomarzyć.
Mrówki znów zaczęły chodzić, udowadniając, że nawet w obliczu lodu i ciszy życie ma sposób, aby powrócić.
